زندگی نامه نیما یوشیج

زندگی نامه علی اسفندیاری ملقب به نیما یوشیج

علی اسفندیاری در پاییز سال 1274 در یوش مانزندران دیده به جهان گشود . پدرش - ابراهیم خان اعظام السلطنه - مردی شجاع و آتشی مزاج بود و با کشاورزی و گله داری روزگار میگذرانید. نیما یوشیج دوران کودکی خود را در دامان طبیعت و در میان شبانان گذراند.خواندن و نوشتن را در زادگاه خویش نزد آخوند دهکده آموخت ، دوازده سال داشت که با خانواده به تهران آمد و پس از گذراندن دوره دبستان برای فرا گرفتن زبان فرانسه به مدرسه سن لوئی رفت در مدرسه خوب کار نمیکرد و تنهانمر های نقاشی و ورزش به دادش می رسید . هنر او خوب پریدن و فرار از مدرسه بود اما بعد ها در مدرسه تشویق و مراقبت یکی از معلمانش به نام نظام وفا که خود شاعری نامدار بود او را به راه شعر و شاعری آورد.
در آغاز به شیوه کهن و به سبک خراسانی شعر میسرود ولی آشنایی او با زبان فرانسه و ادبیات فرانسوی راه تازه ای را در پیش رویش گذاشت
نیما تابستان ها به زاد گه خود باز میگشت و این کار را تا پایان عمر خیش ادامه داد .
در جوانی به دختری دل بست که همکیش او نبود ناگزیر پیوند مهر انان از هم گسیخت وشاعر در عشق نخست خود شکست خورد بار دیگر دل در گرو دختری از دشت و کوهستان سپرد و این بار نیز عشق آنان سرانجام نیافت
برای رهایی از اندیشه عشق بر باد رفته خود به دامان شعر پناه برد و بیشتر وقت خود را در حجره حیدر علی کمالی در کنار بزرگانی چون بهار ، علی لضغر حکمت ، احمد اشتری و دیگر شعرا و دانشمندان عهد خود میگذراند و به سخنان آنان گوش فرا میداد و این زمینه رشد هنر شاعری نیما را تسریع میبخشید
نخستین شعری که از نیما به چاپ رسید قصه رنگ پریده است که در اسفند 1299 در الب مثنوی و به وزن مثنوی مولوی سروده و یکسال بعد انتشار داده استدر این منظومه شاعر داستان دردناک زندگی خود را بازگفته و از افکار اجتماعی خویش تا اندازه ای پرده برداشته اما مستقیما مفاسد اجتماعی زمانه خود را تصویر نکرده و از حیث شکل و مضموم و طرز بیان چندان فرق اساسی با آثار گویندگان پیشین ندارد
او آگاهی داشت ساختن اشعاری به شیوه استادان گرانمایه کهن کار او نیست . کار ا. کار دیگریست، کاری بس دشوار و دیریاب که دیگران از پس آن برنیامدن . پس راهی دیگر در پیش گرفت . شب و روز سرگرم ساختن ، برداشتن ، ویران کردن و دور انداختن بود سر انجام با سرودن قطعه ای شب و لفسانه نخستین اشعار دوران جوانی خود پدید آورد
قطعه ای شب در طول یکسال دست به دشت گشت تا در پائیز 1301 در هفته نامه نوبهار منتشر گشت و مورد طعن و کنایه ادبا قرار گرفت ولی پس از چندی ان قطعه و برخی اشعار دیگر او که در گوشه و کنار خوانده شده بود مورد توجه تنی چند از شاعران جوان جای گرفت و به پذیره آن شتافتند
انقلابات اجتماعی سالهای 1300 و 13301 شاعر را بهدوری از مردم و هنر خویش کشاند ولی دیر زمانی نگذشت که او دوباره به هنر خود بازمیگردد و منظومه افسانه را می سازد که حد فاصلی است بین دنیای قدیم و دنیائی که نیما ان را به وجود آورد و میتوان آن را نقطه عطف و سراغاز شعر فارسی معاصر دانست.
افسانه شعری است غنایی و عاشقانه که تا حدی از مایه های کلاسیک برخوردار است اما تازگی ویژهای دارد و در آن نوعی تحرک و هیجان دیده میشود که با محتوای عاشقانه و یا به گفته خود نیما با محتوای نمایشی آن جور در میاید
زبانی که نیما برای این منظومه به کار میبرد مانند قالب و وزن و محتوا تا حد زیادی تازگی دارد در سراسر آن از تعبیرها و اصطلاحات و کلماتی که شاعران این عصر در بافت کلام خود میاورند خبری نیست . بافت کلام نیما در این منظومه حتی از منظوه دیگر خود به نام قصه رنگ پریده تازه تر و کاملتر است . افسانه قصه دردهای شاعر است با زبان و بیانی تازه سرشار از تخیل و تمثیل و آشفته ساریی نیست بلکه سرگذشت واقعی شاعری است پر احساس که درگیر و دار ناملایمات حیات خسته و دل تنگ شده ، از زندگی شهری که سرشار از نیرنگ و فریب اس میگریزد و خویشتن را در پناه تفکرات و تخیلات شاعرانه خویش پنهان میسازد
افسانه نیما گرچه در اغاز مورد تاخت و تاز شاعران قرار گرفت اما بعد چند تن از شاعران پرآوازه آن عصر به تدریج به پیروی از آن پرداختند . عشقی ، بهار ، شهریار هریک با سبک خود وبا زبان وبیان ویژه خود ، شکل و وزن افسانه را تقلید کردند و این خود برای افسانه مایه اعتباری شد و بدینسان جای شایسته خود را در میان شعر معاصر فارسی باز کرد و با وجود مخالفتها و بی اعتناییهای فراوان نام افسانه و نیما بر سر زبانها افتاد
قطعه ای از منظومه افسانه
در شب تیره ، دیوانه وارکاو               دل به رنگی گریزان سپرد
در دره ی سرد و خلوت نشسته           همچون ساقه ی گیاهی فسرده
میکند داستانی غم آور
در میان بس آشفته ماند                    قصه ی دانه اش هست و دامی
وز همه گفته نا گفته مانده                 از دلی رفته دارد پیامی
داستان از خیالی پریشان
ای دل من ، ای دل من ، ای دل من      بینوا ، مضطرا ، قابل من
با همه خوبی و قدر و دعوی              از آخر چه شد حاصل من
جز سر شکی به رخساره ی غم
آخر ای بینوا دل چه دیدی                 که ره رستگاری پریدی
مرغ هرزه دراییک ه بر هر               شاخی و شاخساری پریدی
تا بماندی زبون و فتاده
نیما پس از افسانه از سال 1301 تا 1316 دست به آزمایشات گوناگون میزند . از یک سو چهار پاره هایی مانند شیر ، شمع کرجی ف قو ، و منظومه خانواده یک سرباز را در تکامل فرم افسانه میسراید و از دیگر سو به شکلهای سنتی به ویژه قطعه و رباعی روی می آورد. قطعه تمثیلی و طنز امیز ی مانند چشمه کوچک ، بز ملا حسن ، کرم ابریشم وکبک ، پرنده منزوی ، خروس ساده ، خروس و بوقلمون ، آتش جهنم ، اسب دوانی ، انگاسی ، عمو رجب عبد الله طاهر و کنیزک و میرداماد را پدید می آورد و رباعیات فراوانی میسراید . اما بهترین کار نیما در این ساله منظومه خانواده یک سرباز است که در آن از طرز تفکر و بیانی که در افسانه به کار رفته دور میشود و به نوعب تفکر و بیان انسانی اجتماعی می رسد
قسمتی از منظومه خانواده یک سرباز
شمع میسوزد بر دم پرده
تا کنون این زن خواب ناکرده
تکیه داده است او روی گهواره
آه بیچاره آه بیچاره
وصله چندی است پرده خانه اش
حافظ لانه اش
مونس این زن هست اه او
دخمه تنگی است خوابگاه او
در حقیقت لیک چار دیواری
محبسی تیره بهر بدکاری
ریخته از هم چون تن کهسار
پیکر دیوار
در سال 1316 نیما با با سرودن ققنوس در شکل و بیانی تازه شیوا ای نو می آفریند و با این آفرینش ، شعر نو در زبان فارسی متولد میشود.میتوان گفت که نیما با آگهی از زبان فرانسوی و اشنایی با سبک های رمانتیسم و سمبولیسم و یا انقلابی که در شعر فرانسه رخ داده است این شکل تازه را با زبان و محتوای شاعرانه و انقلابی ، خلق و یا کشف مینماید. و به شعر فارسی که سنت و تکرار ان را فرسوده و بیمار کرده بود جان تازه ای میبخشد . ضرورت این دگرگونی را او از سالها پیش احساس کرده بود و برا تحقق آن به جان می کوشید تا سر انجام پیروز از میدان به در آمد و راهگشا و راهنمای دیگر شاعران و نو خواهان گردید
ققنوس در واقع کنایه ای است از خود شاعر و شعر او ، او نمیخواهد زندگیش مانند زندگی دیگران در خواب و خور سپری شود خود را در آتش می افکند و تبدیل به خاکستر میکند تا جوجه هایش از دل خاکستر به در آیند و دنبال کار او را بگیرند همان شاعران جوان و پر شوری که فرزندان شعری او هستند
ققنوس مرغ خوشخوان اواره جهان
آواره مانده از وزش بادهای سحر
بر شاخ خیزران
بنشسته است فرد
بر گرد او به هر سر شاخی پرندگان

او ناله های گمشده ترکیب میکند
از رشته های پاره ی صدها صدای دور
در ابرهای مثل خطی تیره روی کوه
دیوار یک بنای خیالی
می سازد

او آن نوای نادره پنهان چنانکه هست
از آن مکان که جای گزیده است می پرد
در بین چیزها که گره خورده می شود
می گذرد

بدین سان نیما کار بزرگ خود را آغاز میکند و شعر آزاد نیمائی که بسیاری از شاعران نو پرداز از اصول آن بی خبرند پا به عرصه شعر فارسی میگذارد. این نوع شعر تفاوتهای آشکاری با شعر سنتی دارد که به اختصار به انها اشاره میشود
1- از لحاظ عاطفی : بیشتر جنبه انسانی اجتماعی دار و دیگر نشانی از من رمانتیک در آن دیده نمیشود .مسائلی در شعر ازاد نیمایی مطرح میشود که از کلیت و کسترش عاطفی بیشتری برخوردار است که با گذشت زمان امکان کهنه شدن آن کمتر میشود
2- از لحاظ تخیل : در گذشته تصورهای شعری گویندگان بیشتر حاصل مطالعه بود که در آثار شاعران پیش از خود داشتند . ولی در شعر نیمایی صور خیال هر شاعر از تجربه شخصی او سرچشمه میگیرد
3- از لحاظ زبان : نیما بر خلاف قبل که شاعر بعضی کلمات را نمیدانست و به کار نمی برد ، هر کلمه ای را به کار میبرد تنها به شرط آنکه با کلمه مجاور خود بیگانه نباشد
4- از لحاظ وزن : نیما آن را امری کاملا طبیعی و لازم میشمرد اما میکوشید تا به شعر وزن طبیعی بدهد ، زیرا که وزن یکنواخت در طول شعر را وزن طبیعی نمی داند .بلکه وزن شعر را تابع احساسات و عواطف شاعر می داند که از هیجانات و جریانهای ذهنی او مایه می گیرد . به نظر او یک مصراع نمیتواند وزن طبیعی را به وجود بیاورد بلکه وزن مطلوب از اتحاد چند مصراع و چند بیت به وجود می آید
5- از لحاظ شکل : شکل ظاهری شعر نیمائی شکلی است بی نهایت یعنی در این نوع شعر بی نهایت شکل داریم ولی در قدیم اشکال معین و محدودی وجود داشت از قبیل قصیده ، مثنوی ، غزل ، قطعه ، رباعی ، مسمط ، مستزاد و ...
6- از لحاظ قافیه : نیما برای قافیه هم اعتباری قائل است و ارزش آن را در این میداند موسیقی شعر را تکمیل کند . اما ضرورت ندارد همه جا مورد استفاده باشد بلکه هر کجا مطلب تمام شد قافیه آورد
نیما یوشیج در بهار 1305 پدر خود را از دست داد و سرپرست خانواده گشت در همین سال با عالیه جهنگیر از خانواده میرزا جهان گیرخان صوراسرافیل ازدواج کرد و دارای پسری به نام شراگیم شد . در سال 1309 به آستارا رفت و در دبیرستان حکیم نظامی به تدریس ادبیات پرداخت و در سال 1311 به تهران بازگشتسپس به یوش مسافرت کرد و در سال 1318 به عضویت هیات تحریریه مجله موسیقی برگزیده شد و تا سال 1320 در این سمت به کار پرداخت

آثار نیما که به چاپ رسیده اند :
1- مرقد آقا
2- کندوهای شکسته
3- شعر و قصه برای کودکان
4- آهو و پرنده ها
5- توکابی در قفس
دیگر اثار او :
1. دو نامه
2. ارزش احساسات
3. یاداشت ها و مجموعه اندیشه
4. دنیا خانه من است
5. نامه های نیما به همسرش
6. کشتی و توفان
پاره ای از آثار او به زبان های دیگر نیز ترجمه شده

نیما در شب شانزدهم دیماه 1338 در خانه خود واقع در تجریش به بیماری ذات الریه در گذشت
قسمتی از وصیت نامه علی اسفندیاری ملقب به نیما یوشیج :
امشب فکر می کردم با این گذران کثیف که داشتم ام بزرگی که فقیر و ذلیل می شود حقیقة جای تحسر است . فکر میکردم برای دکتر مفتاح چیزی بنویسم که وصیت نامه من باشد به این نحو که بعد از من هیچکس حق دست زدن به آثار مرا ندارد بجز دکتر محمد معین اگر چه مخالف ذوق من باشد
دکتر محمد معین حق دارد در آثار من کنجکاوی کند ضمنا دکتر ابوالقاسم جنتی عطائی و آل احمد با او باشند به شرطی که هر دو با هم باشند
ولی هیچکس از کسانی که به پیروی از من شعر صادر فرموده اند در کار نباشند کاغذ پاره های مرا باز کنید . دکتر معین که هنوز او را ندیده ام مثل کسی است که او را دیده ام اگر شرعا می توانم برای ولد خود قیم داشته باشم دکتر معین قیم است ولو اینکه او شعر مرا دوست نداشته باشد . اما ما در زمانی هستیم که ممکن است همه این اشخاص نامبرده از هم جدا بد شان بیاد و چقدر بیچاره است انسان